Het behouden en overdragen van je erfgoed: een interview met Julie Waseige

‍

Julie Waseige is kunsthistoricus (afgestudeerd aan de Université Libre de Bruxelles, 2012), gespecialiseerd in moderne Belgische kunst en surrealisme. Na als onderzoeker en wetenschappelijk assistent te hebben gewerkt bij de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, waar ze de dagelijkse leiding van het Magritte Museum verzorgde, werd ze in 2016 onafhankelijk kunsthistoricus. Ze is de auteur van verschillende boeken gewijd aan René Magritte en surrealisme, uitgegeven door Skira, Ludion, Hazan en Taschen. Ze heeft grote internationale tentoonstellingen samengesteld, waaronder Magritte. The Life Line (Lugano en Helsinki) en Magritte. Een lab van ideeën (Skarhamn). Ze was ook historisch adviseur voor de documentaire René Magritte. De meester van het mysterie (Seven Doc, 2023). Tussen 2019 en 2020 bekleedde ze de functie van wetenschappelijk directeur van de Marcel Mariën Foundation. Sinds 2019 maakt ze deel uit van het internationale culturele netwerk SALOON en is ze nu cultureel columnist bij de RTBF en medeoprichter van Retrace, een bureau voor erfgoedpromotie dat in 2021 werd opgericht met Annabelle Oliva (www.retrace.agency).

‍

Kun je jezelf voorstellen en uitleggen wat je beroep inhoudt, of meer in het algemeen, je dagelijkse missie?

‍

Ik ben kunsthistoricus van opleiding. Met mijn collega Annabelle Oliva, een archeoloog, die ik op de universiteit heb ontmoet, hebben we bijna vijf jaar geleden Retrace opgericht. Retrace is ontstaan uit een besef: veel mensen of instellingen hebben erfgoed — of het nu familieverhalen, bedrijven, collecties of gebouwen zijn — maar weten niet hoe ze dat moeten vertellen of overdragen. Op het moment dat ze deze herinnering willen delen, zijn ze echter vaak hulpeloos als het gaat om archieven of verhalen die gestructureerd moeten worden. Onze rol is juist om deze herinnering levend en overdraagbaar te maken. Dit kan heel verschillende vormen aannemen: een boek, een tentoonstelling, een tentoonstelling, een website, een film... Elk project is uniek en past zich aan de wensen en behoeften van onze klanten aan. We definiëren onszelf als een agentschap voor erfgoedontwikkeling, omdat het onze kracht is om de juiste profielen rond elk project te verenigen. Annabelle en ik doen het onderzoek en het schrijven, maar we werken ook samen met een netwerk van grafische ontwerpers, videokunstenaars, drukkers, scenografen en gespecialiseerde experts om een echt „droomteam” te creëren, aangepast aan elk verhaal. Samengevat is Retrace de kunst om erfgoed om te zetten in een verhaal, en een verhaal in een levend erfgoed.

‍

Als je maar één item mee zou moeten nemen, wat zou dat dan zijn? En waarom?

‍

Een dictafoon! Omdat ik een grote reiziger ben, een beetje een backpacker, en ik hou ervan om van de gebaande paden af te wijken. Reizen is mijn passie voor het ontmoeten van lokale gemeenschappen en het voeren van gesprekken met hen. Een jaar geleden waren Annabelle en ik bijvoorbeeld op de Marquesas-eilanden. Het is een ongelooflijk gebied, vaak onbekend, dat in werkelijkheid een echt openluchtmuseum is: er zijn archeologische vindplaatsen om de 15 meter. Daar hebben we gepassioneerde lokale bewoners ontmoet die zich inzetten voor het behoud en de promotie van hun cultuur. Met de dictafoon kan ik deze uitwisselingen en verhalen volgen en mijn begrip van de wereld verrijken.

‍

Hoe heb je tot nu toe je waardevolle spullen en hun documentatie beheerd?

‍

Ik werd al snel op de hoogte gebracht van het conserveren van werken, aangezien ik me specialiseerde in het werk van René Magritte. Het leerde me een echte vereiste voor het beheren van waardevolle spullen. Ik heb bijvoorbeeld zelf een klein stukje werk op papier gekocht: afgelopen zomer, in plaats van in mijn warme appartement te verblijven, 'reisde' het naar een plek waar de bewaarcondities — temperatuur, luchtvochtigheid — ideaal waren. Het is anekdotisch, maar het illustreert mijn strengheid goed. Met Retrace is dat dezelfde aanpak: we passen een methode toe die een museum of een openbare instelling waardig is, maar ten dienste staat van particuliere klanten. Of het nu gaat om een inventarisatie in een kasteel, familiearchieven of kunstvoorwerpen, wij voeren nauwkeurig en wetenschappelijk beheer uit. Maar wat net zo belangrijk is, is hoe dit onderzoek tot stand komt: onze klanten hebben geen rapport van duizend pagina's met voetnoten nodig. Onze rol is om deze academische nauwkeurigheid om te zetten in toegankelijke, duidelijke en boeiende verhalen, zodat hun erfgoed echt kan worden doorgegeven.

‍^‍

„Retrace is de kunst om een erfgoed om te zetten in een geschenk en een kwitantie in een levend erfgoed.

‍

Is de waarde van een object financieel of emotioneel? Heb je een voorbeeld?

‍

Voor mij is de belangrijkste waarde sentimentele waarde. Dit is wat ik graag zie bij onze klanten, vooral als een verzamelaar me vertelt dat hij op het eerste gezicht koopt, zonder alleen naar de prijs of de prijs te kijken. Natuurlijk is er een logica van speculatie en sommigen kiezen ervoor om werken in een kist te plaatsen. Maar wat echt blijft, wat we overbrengen, zijn de objecten die ons persoonlijk raken. Ik denk bijvoorbeeld aan de ring van mijn oma, die ik onlangs heb gekregen. Het is geen stuk van grote financiële waarde, maar het is een item dat ik de rest van mijn leven zal bewaren en koesteren. En dat is precies wat het is: kunst en voorwerpen zijn vooral zinvol wanneer ze een intiem verhaal, een esthetische schok, een emotie bevatten. Het is deze menselijke dimensie die naar mijn mening de echte waarde is.

‍

Welk advies zou u mensen geven als het gaat om het beheren van hun vermogen, vooral als het gaat om het beheren van hun vermogen?

‍

„Veel van onze klanten weten dat ze activa hebben, maar weten niet waar ze moeten beginnen. Om hen te helpen, hebben we twee jaar geleden de workshop „projectdefinitie” opgericht. Het is een sessie van 2 tot 3 uur, een beetje zoals coaching. Stroomopwaarts ontvangt de klant een vragenlijst om na te denken over zijn verhaal en zijn wensen. Vervolgens verkennen we tijdens de workshop samen mogelijke paden. Uiteindelijk vertrekt hij met een duidelijk verslag en, indien hij dat wenst, een voorstel voor samenwerking — maar zonder enige verplichting. Dit maakt het mogelijk om, met een zeer redelijke initiële investering, de grond vrij te maken en te weten wat er mogelijk is op het gebied van tijd, budget en persoonlijke energie.

Ik raad deze workshop echt aan voor diegenen die het gevoel hebben dat ze een verhaal te delen hebben, maar die aarzelen om te beginnen. Want soms moet je snel handelen: we werken bijvoorbeeld met een klant die nu de levende herinnering is aan zijn familie. Als deze verhalen over een generatie verdwijnen, is dat een onherstelbaar verlies. En ik zeg dit ook vanuit een heel persoonlijk perspectief: elk gezin heeft een verhaal te vertellen. Ik heb mijn beide grootvaders verloren toen ik een tiener was, en het spijt me dat ik ze geen vragen heb gesteld. Ze waren allebei veerkrachtig geweest tijdens de oorlog... Ik had zo graag gezien dat ze me zelf hadden verteld, me hun verhalen, hun keuzes, hun herinneringen hadden uitgelegd. Toen ik 15 was, had ik dat besef niet. Gelukkig zijn er nog steeds archieven, maar dat is niet hetzelfde. Daarom zeg ik vaak: zelfs als het niet bij ons is, neem een dictafoon, neem je dierbaren op, maak gebruik van een familiediner om vragen te stellen. Want deze verhalen vormen de toekomstige generaties.

‍

„We werken bijvoorbeeld met een klant die nu de levende herinnering is aan zijn familie. Als deze verhalen met een generatie verdwijnen, is dat een onherstelbaar verlies.”

‍

Je hebt Objectory getest, wat denk je ervan?

‍

Wat meteen indruk op me maakte, was de eenvoud: ik verdwaalde niet in de applicatie, ik had niet het gevoel dat ik in cirkels draaide — en dat is iets dat me vaak irriteert bij dit soort tools. Ik vind het een uitstekend hulpmiddel dat in een reële behoefte voorziet. De uitdaging zal vooral zijn om het vertrouwen te winnen van degenen die er gebruik van maken, maar als dat vertrouwen er is, kan dat de situatie echt veranderen. Want als je dagelijks met verzamelaars werkt, is het vaak ingewikkeld om papieren te vinden of alle informatie over een stuk te verzamelen.

Nu alles op één plek wordt gecentraliseerd, zodat alle gegevens onmiddellijk toegankelijk zijn, bespaart tijd en een echte gemoedsrust. Ik denk dat het het leven voor veel mensen gemakkelijker zal maken — en ik hoop dat je de harten van zoveel mogelijk mensen wint.

‍